Terug meer open water op de Oude Landen
Het natuurgebied Oude Landen zoals we dit nu kennen is het resultaat van meer dan 80 jaar spontane natuurontwikkeling. Het is een halfopen landschap dat gekenmerkt wordt door een grote variatie aan loofbos, struweel, ruigte, grasland, rietvegetatie en moeras.
Globaal genomen bestaat het uit een opgehoogde oostelijke zone met de restanten van een rangeerstation en een lagergelegen westelijke zone, een ongerept stuk van de vroegere polder van Ekeren. In de jaren ‘30 van vorige eeuw moesten de landbouwactiviteiten hier wijken met de komst van het 6de linie die haar nieuwe kazerne en oefenveld kreeg op de noordelijke stadsrand.
Het 6de linie bleef er actief tot 1972. De gebouwen en de terreinen werden aangekocht door de stad Antwerpen om er stadsdiensten te huisvesten en om nieuwe woonwijken en sportvelden aan te leggen. Het was toen nog volop de periode van de stadsvlucht.
Ter voorbereiding van deze stadsuitbreidingsplannen werd de waterhuishouding grondig gewijzigd. De Donkse Beek en de Oudelandse Beek werden omgeleid naar de oostelijke grens van de Oude Landen. Hier werd een nieuwe diepe gracht gegraven om het water snel af te voeren naar de Verlegde Schijns. De Oudelandse Beek die doorheen de Oude Landen slingerde werd ‘gedegradeerd’ tot een poldersloot met stilstaand water.
Geleidelijk ontwikkelde zich hier een vrij uniek waterbiotoop. Een paradijs voor amfibieën, vissen en allerhande waterplanten zoals grote egelskop, waterviolier, watertorkruid en pijlkruid.
Maar de afkoppeling van de Oudelandse Beek had een negatieve invloed op de waterhuishouding van het natuurgebied met algemene verdroging tot gevolg. Tijdens de zomermaanden droogde de beek zelfs helemaal uit waardoor ze snel dichtgroeide met riet. De verdere verlanding was niet tegen te houden en het open water nam jaar na jaar verder af.
Zo’n 50 jaar geleden werd de Oudelandse Beek voor het laatst geruimd en werd het slib op de oevers uitgespreid. Inmiddels is het slibpakket zowat één meter dik. Het bestaat deels uit organisch materiaal en deels uit het oude, niet afgevoerde slib dat terug in de beek is geërodeerd.
De voorbije jaren werd handmatig een stukje van de beek opnieuw open gemaakt maar het bleek onbegonnen werk om dit over grotere afstanden uit te voeren, dat kan enkel machinaal.
Ter voorbereiding van deze mechanische ruimingswerken werd in juli 2020 een bodemonderzoek uitgevoerd door de Bodemkundige Dienst van België. Hieruit bleek dat het slib is verontreinigd met zware metalen zoals lood en cadmium, met minerale olie en met gechloreerde koolwaterstoffen. Dat houdt in dat het niet op de oevers mag worden gedeponeerd, maar moet worden afgevoerd naar een erkende stortplaats.
Een uitdaging! Het terrein en de omgeving van de beek zijn niet voorzien op dergelijke mechanische ruimingswerken. Hierdoor is het risico op schade aan de natuur reëel. Het ruimen van de beek zal zeer omzichtig moeten worden uitgevoerd. Zo moeten er rijplaten gebruikt worden om de bodem niet te verdichten en geen sporen te rijden. Ook de bomen en de struiken naast de oevers en langsheen de wegen moeten maximaal worden ontzien. Ter voorbereiding van de ruimingswerken is het wel nodig om plaatselijk wilgen of zwarte elzen af te zetten of op te snoeien.
Er werden drie zones afgebakend (zie plan). Na de uitvoering van de werken volgt een evaluatie en eventueel een vervolgproject.
De ruimingswerken zelf worden in drie fases uitgevoerd. Om het slib en de rietvegetatie te verwijderen wordt een aangepaste kraan op rupsbanden met een korte giek gebruikt. Het slib wordt met rupsdumpers afgevoerd naar een zone ter hoogte van het oude zendstation om te laten inklinken. De verdere afvoer van het ingeklonken slib naar een erkende stortplaats wordt zo georganiseerd dat het aantal verplaatsingen en de schade aan het terrein tot een minimum wordt herleid.
De uitvoeringstermijn loopt van 15 augustus 2022 t.e.m. 31 oktober 2022. Bedoeling is de werken enkel uit te voeren indien de weeromstandigheden dit toelaten.
Door de ruimingswerken zorgen we opnieuw voor open water. De aanwezigheid van open water, naast rietland en struweel verhoogt eveneens de belevingswaarde. Watergebonden fauna zoals libellen en ijsvogels hebben een grote aantrekkingskracht.
De ruimingswerken kaderen in herstel van Europees habitat 3150 (open wateren met waterplanten) zoals dit is beschreven in het erkenningsdossier. Het herstel en het behoud van de beek als landschapselement is ook opgenomen in het klasseringsbesluit.
De werken sluiten ook aan bij de geplande inrichting van het parkgebied Oude Landen (ten oosten van de lijn Antwerpen-Essen) als overstromingsgebied waarbij de Laarse beek deels wordt omgeleid en de Oudelandse Beek terug een beek kan worden met stromend water die verdere verdroging in het natuurgebied moet tegengaan.
De werken worden gefinancierd door de Vlaamse overheid nl. het Agentschap Natuur en Bos en door het Agentschap Onroerend Erfgoed.
Infowandeling
Uit ervaring weten we dat bij het uitvoeren van grotere inrichtingswerken in natuurgebieden heel wat vragen en bekommernissen aan bod kunnen komen.
Wij lichten dit herstelproject dan ook graag toe op donderdag 4 augustus 2022 tijdens een infowandeling.
Afspraak 19.30 u – toegangspoort Hof van Veltwijck – Veltwijcklaan 27 – Ekeren
